Yapay Zeka Engelleri Kaldırıyor : SceneScout ile Görme Engelliler İçin Erişilebilir Haritalar

• Yazar: Masqot Community
• 18 Oct 2025
• 4 dk okuma

SceneScout, Apple ile Columbia Üniversitesi’nin ortaklaşa geliştirdiği bir araştırma modelini Apple resmi sitesinde duyurdu. Görme engelli bireylerin şehir sokaklarını daha iyi anlaması, rotalarını önceden keşfetmesi ve bağımsız hareket edebilmesi amacıyla geliştirilmiştir. Yapay zeka destekli bu sistem, Apple Haritalar'daki Look Around (sokak görünümü) görüntülerini analiz ederek, kullanıcıya detaylı, erişilebilir betimlemeler sunar.

SceneScout Nasıl Çalışır?

SceneScout, temel olarak multimodal yapay zekâ (örneğin GPT‑4o) ile Apple Haritalar verilerini entegre eder. Bu sistem; görüntü, metin ve harita verisi birleştirilerek rota önizlemesi ve sanal gezi olarak ikiye ayrılmıştır. Kullanıcılar sisteme giriş yaptıklarında bu iki farklı kullanım moduyla karşılaşmaktadırlar.

1. Rota Önizlemesi

• Kullanıcı bir rota belirler (örneğin evden markete).
• Bu rota üzerinde yapay zekâ, her adımı anlatır:
• “Sağda kırmızı tuğlalı bir bina var.”
• “Kavşakta sinyal sesiyle çalışan bir yaya geçidi var.”
• “Solda üç basamaklı bir merdiven başlıyor.”

2. Sanal Gezi

• Kullanıcı belirli bir yeri keşfetmek ister (örneğin “sessiz bir park yakınları”).
• Yapay zekâ, bölgeyi analiz eder ve olası yollarda ilerleyerek detayları açıklar.
• Her kavşakta kullanıcıya yön ve betimleme sunar:
• ''Solda geniş gölgelik ağaçların olduğu sessiz bir sokak var.”
• ''Sağda yoğun trafik olan bir ana cadde yer alıyor.”

SceneScout Değerlendirme ve Kullanıcı Testleri

• Görme engelli 10 kişi üzerinde test edildi.
• Kullanıcıların çoğu Sanal Gezi modunu tercih etti ve çok başarılı buldu.
• %95 üzerinde doğru ve kalıcı çevresel bilgi sunuldu.
• Betimlemelerin %72'si teknik olarak doğru sonuçlandı.
• Eksik yönleri ise; Kullanıcıya yanlış bilgi sundu. Örneğin; sesli geçit olmamasına rağmen var gibi tepki verdi. Bununla birlikte nesnelerin yerlerini yanlış bildirerek mekansal hassasiyetin eksik olduğunu gösterdi.

SceneScout'un Gelecek Potansiyeli

SceneScout’un Gelecek Potansiyeli, yalnızca görme engelliler için değil, erişilebilir şehircilik, yapay zekâ destekli navigasyon ve insan-merkezli teknoloji alanlarında da çok önemli açılımlar sunuyor. İşte bu teknolojinin yakın ve uzak vadede taşıdığı potansiyel yönler:

1. Gerçek Zamanlı Navigasyon Sistemi Olarak Evrilme

SceneScout, gelecekte yalnızca önceden rota keşfi yapan bir araç olmanın ötesine geçerek, görme engelli bireylerin yürürken anlık yönlendirme alabileceği bir gerçek zamanlı navigasyon sistemine dönüşme potansiyeline sahiptir. Yapay zekâ desteğiyle kullanıcıya, “önünüzde bir yol çalışması var, sola yönelin” gibi sesli uyarılar sunabilir; bu sayede şehir içi hareketlilikte bağımsızlık ve güvenlik önemli ölçüde artabilir.

2. Akıllı Şehirlerle Uyum Sağlama

Şehir altyapı sistemleri (ışıklar, duraklar, trafik sensörleri) ile entegre olabilir. Böylece sadece görsel bilgi değil; hava durumu, kalabalık yoğunluğu, toplu taşıma durumu gibi dinamik bilgiler de aktarılabilir. Örneğin: “Otobüs durağında bekleyen kişi sayısı fazla, bir sonraki durağa yönelmeniz daha rahat olabilir.”

3. Giyilebilir Teknolojilerle Uyumlu Hale Gelme

SceneScout’un sesli yönlendirmeleri gelecekte:

• Apple Vision Pro
• Akıllı gözlükler (Ray-Ban Meta gibi)
• Kafaya takılan mikro hoparlörler
  gibi cihazlarla gerçek zamanlı etkileşim kurabilir. Görme engelli bir birey, sadece kafasını çevirerek çevresindeki detayları “görmeden öğrenebilir.”

4. Küresel Yayılım ve Sosyal Etki

SceneScout, görme engelliler ve hareket kısıtlılığı yaşayan bireylerin şehirlerde daha bağımsız hareket etmelerini sağlayarak dünya genelinde milyonlarca kişinin yaşam kalitesini artırma potansiyeline sahiptir. Gelişmiş ülkelerde hızla entegre olabilirken, gelişmekte olan ülkelerde erişilebilir şehircilik için önemli katkılar sunabilir.

Böylelikle; SceneScout, teknolojiyi yalnızca bir araç değil, toplumsal dönüşümün anahtarı haline getiriyor. Erişilebilir şehir yaşamını destekleyerek bireylerin bağımsız hareketini mümkün kılarken, kamusal alanlarda eşit katılım hakkını güçlendiriyor. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde farklı ihtiyaçlara cevap verebilecek esnek yapısıyla küresel bir çözüm olma yolunda ilerliyor. SceneScout’un yaygınlaşması yalnızca bireylerin değil, şehirlerin ve toplumların da daha kapsayıcı ve adil hale gelmesini sağlayacaktır.