Yediden yetmişe herkesin kullandığı ama çoğunlukla tam olarak bilinmeyen Yapay zeka nedir? Bu makalemizde yapay zekanın tanımı, türleri, örnekleri, faydaları, geleceği ve tarihine değiniyoruz.
Yapay zeka, günümüz dünyasını şekillendiren en etkili teknolojik gelişmelerden biri olarak ön plana çıkıyor. Bilim kurgudan gerçeğe uzanan bu serüvende, yapay zeka, karmaşık problemleri çözmekten günlük yaşamımızı kolaylaştırmaya kadar geniş bir yelpazede kullanılıyor.
Peki, yapay zeka nedir? Hiç düşündünüz mü? Günlük yaşamın neredeyse her yanında olan bu teknolojiyi gerçekten tanıyor muyuz? İşte yapay zeka hakkında bilmeniz gereken tüm detaylar:
Yapay Zeka Nedir? Yapay Zekanın Tanımı
Yapay zeka, insanların bilişsel işlevlerini taklit edebilen sistemlerin genel bir tanımıdır. Bu tür sistemler, genellikle büyük miktarda veriyi işleyerek, bu verilerdeki desenleri tanır ve karar verme sürecinde bu desenleri kullanır. Bazı yapay zeka sistemleri, insan gözetiminde öğrenirken, bazıları gözetimsiz olarak, örneğin tekrar tekrar oynanan bir video oyunundan kuralları ve stratejileri öğrenerek kendilerini geliştirir. Bu şekilde, yapay zeka sistemleri, konuşma anlama, oyun oynama ve desen tanıma gibi insan zekasına özgü görevleri yerine getirebilirler.
Yapay Zeka Türleri Nelerdir?
Yapay zeka nedir, sorusunun cevabını verdiğimize göre şimdi de türlerine değinelim. Bilhassa yapay zeka birçok türe ayrılır. Bu türler gerçekleştirebildiği görevlerin türü ve karmaşıklığına göre belirlenir. Günümüzde yapay zeka türleri dört kategoriye ayrılır. Bu kategoriler şunlardır:
Reaktif Makineler (Reactive Machines)
En temel AI prensiplerini takip eder ve adından da anlaşılacağı gibi, önlerindeki dünyayı algılayıp buna tepki verebilecek zekaya sahiptir. Reaktif bir makine hafıza depolayamaz ve bu nedenle gerçek zamanlı karar vermede geçmiş deneyimlerine güvenemez. Bu makineler doğrudan dünyayı algıladıkları için sınırlı sayıda özelleştirilmiş görevi tamamlamak üzere tasarlanmıştır. Örneğin, IBM tarafından 1990’larda tasarlanan satranç oynayan süper bilgisayar Deep Blue veya Google’ın AlphaGo’su bu tür makinelerdir.
Sınırlı Bellek (Limited Memory)
Geçmiş verileri ve tahminleri depolayabilme yeteneğine sahip olan sınırlı bellek AI, potansiyel kararları tartarken geçmişe bakabilir. Sınırlı bellek AI, reaktif makinelerden daha karmaşık ve daha fazla olasılık sunar.
Zihin Teorisi (Theory of Mind)
Bu kavram, diğer canlıların düşüncelerinin ve duygularının bir kişinin davranışlarını nasıl etkilediğinin psikolojik prensibine dayanır. AI makineleri açısından bu, AI’nın insanların, hayvanların ve diğer makinelerin nasıl hissettiğini ve kararlarını nasıl aldığını anlayıp, bu bilgileri kendi kararlarını vermek için kullanabileceği anlamına gelir. Ancak bu seviye, şu anda sadece teorik bir kavramdır ve henüz ulaşılmış bir teknoloji değildir.
Kendini Bilme (Self-Awareness)
Zihin teorisi gerçekleştirilebildiğinde, AI’nın geleceğindeki son adım AI’nın kendini fark etmesi olacaktır. Bu tür bir AI, insan seviyesinde bilince sahip olacak ve kendi varlığını, diğerlerinin varlığını ve duygusal durumunu anlayacaktır. Kendini bilen AI, insan araştırmacıların bilinç kavramını anlamaları ve bunu makinelerde inşa edilebilecek şekilde çoğaltmaları üzerine kurulur.
Her bir yapay zeka türü, AI’nın farklı yeteneklerini ve insanların günlük hayatlarında nasıl bir etki yaratabileceğini gösterir. Reaktif makinelerden kendini bilen AI’ya kadar olan bu yolculuk, AI’nın nasıl geliştiğinin ve gelecekte nasıl daha da ileriye gidebileceğinin bir göstergesidir.
Yapay Zeka Örnekleri
Yapay zeka teknolojisi, sohbet robotlarından navigasyon uygulamalarına ve giyilebilir fitness izleyicilerine kadar birçok form alabilir. Aşağıdaki örnekler, yapay zekanın potansiyel uygulamalarının genişliğini göstermektedir.
ChatGPT
ChatGPT, OpenAI tarafından Kasım 2022’de piyasaya sürülen, makalelerden kodlara ve basit sorulara cevaplara kadar çeşitli formatlarda yazılı içerik üretebilen bir yapay zeka sohbet robotudur. ChatGPT, insan yazımını yakından taklit edebilmesini sağlayan geniş bir dil modeli tarafından desteklenmektedir. ChatGPT, Mayıs 2023’te iOS cihazları için ve Temmuz 2023’te Android cihazları için mobil uygulama olarak da kullanıma sunulmuştur. ChatGPT, birçok sohbet robotu örneğinden sadece bir tanesidir, ancak oldukça güçlü biridir.
Google Haritalar
Google Haritalar, akıllı telefonlardan gelen konum verilerini ve kullanıcıların inşaat ve trafik kazaları gibi şeyler hakkında bildirdiği verileri kullanarak trafik akışını izler ve en hızlı rotanın ne olacağını değerlendirir.
Akıllı Asistanlar
Siri, Alexa ve Cortana gibi kişisel AI asistanlar, kullanıcıların hatırlatıcılar ayarlaması, çevrimiçi bilgi araması ve insanların evlerindeki ışıkları kontrol etmesi için talimatları almak üzere doğal dil işleme, yani NLP kullanır. Bu asistanlar, birçok durumda, kullanıcının tercihlerini öğrenmeyi ve zamanla daha iyi öneriler ve daha kişiselleştirilmiş yanıtlarla deneyimlerini geliştirmeyi amaçlar.
Snapchat Filtreleri
Snapchat filtreleri, ML algoritmalarını kullanarak bir görüntünün konusunu ve arka planını ayırt eder, yüz hareketlerini takip eder ve kullanıcı ne yapıyorsa buna göre ekrandaki görüntüyü ayarlar.
Otonom Araçlar
Otonom araçlar, çevrelerindeki nesneleri algılamak, diğer arabalardan olan mesafelerini belirlemek, trafik sinyallerini tanımlamak ve çok daha fazlası için derin öğrenme kullandıkları için derin öğrenmenin tanınabilir bir örneğidir.
Giyilebilir Teknolojiler
Sağlık endüstrisinde kullanılan giyilebilir sensörler ve cihazlar da hastanın sağlık durumunu, kan şekeri seviyelerini, tansiyonunu ve kalp atış hızını değerlendirmek için derin öğrenme uygular. Ayrıca, bir hastanın önceki tıbbi verilerinden desenler türetir ve bunları herhangi bir gelecekteki sağlık durumunu öngörmek için kullanabilir.
MuZero
DeepMind tarafından yaratılan bir bilgisayar programı olan MuZero, gerçek yapay genel zekayı elde etme arayışında umut verici bir öncüdür. Oyunları milyonlarca kez oynayarak, hatta öğretilmediği oyunları, satranç ve bir dizi Atari oyununu dahil, ustalaşmayı başarmıştır.
Yapay Zekanın Faydaları
Yapay zeka nedir, sorusunun cevabı her zaman yeterli değildir. Onu nasıl tanımladığımıza ne için kullandığımıza göre değişir. zira yapay zeka sadece sohbet eden bir algoritma değildir. Dolayısıyla tanımı genişletmek için yapay zekanın çeşitli sektörlerde kullanımına da bakmak gerekiyor.
2022’de AI şirketleri, CB Insights araştırmasına göre, 2020’deki miktarın iki katından fazlası olan 66.8 milyar dolar fon topladı. Bu hızlı adaptasyon, AI’ın birçok alanda dalgalar yaratmasına neden oldu.
Daha Güvenli Bankacılık
Business Insider Intelligence’ın 2022 raporuna göre, finansal hizmetler şirketlerinin yarısından fazlası zaten risk yönetimi ve gelir üretimi için AI çözümlerini kullanıyor. Bankacılıkta AI uygulaması, 400 milyar dolara kadar tasarruf sağlayabilir.
Daha İyi Tıp
Tıp alanında, Dünya Sağlık Örgütü’nün 2021 raporu, AI’nin sağlık alanına entegrasyonunun zorluklar içerdiğini belirtse de, bu teknolojinin, daha bilinçli sağlık politikalarına ve hastaların tanısının doğruluğunda iyileştirmelere yol açabileceğini vurguluyor.
Yenilikçi Medya
AI, eğlence sektöründe de iz bıraktı. Grand View Research’e göre, medya ve eğlence alanında AI’nin küresel pazarı 2030 yılına kadar 10.87 milyar dolarlık 2021 değerinden 99.48 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bu genişleme, intihal tespiti ve yüksek çözünürlüklü grafikler geliştirmek gibi AI kullanımlarını içeriyor.
Bu bilgiler ışığında, AI’nin finans, sağlık ve medya gibi çeşitli sektörlerde maliyetleri düşürme, işlemleri hızlandırma ve verimliliği artırma gibi birçok avantajı olduğunu görebiliriz. AI’nin hızla gelişen doğası, gelecekte daha da fazla yenilik ve iyileştirmeye yol açacak potansiyele sahiptir.
Yapay Zekanın Zorlukları ve Sınırlamaları
Yapay Zeka (AI), son yıllarda hızla gelişen ve önemli bir varlık olarak görülen bir alandır. Ancak bu gelişen alanın kendine özgü dezavantajları da bulunmaktadır.
Pew Research Center’ın 2021 yılında 10.260 Amerikalı üzerinde yaptığı bir anket, insanların yapay zeka konusundaki tutumlarını ortaya koymuştur. Ankete katılanların %45’i yapay zeka konusunda hem heyecanlı hem de endişeli olduklarını belirtirken, %37’si heyecandan daha çok endişeli olduklarını ifade etmiştir. Ayrıca, katılımcıların %40’tan fazlası sürücüsüz arabaların toplum için kötü olduğunu düşündüğünü belirtmiştir. Bununla birlikte, yapay zekanın sosyal medyada yanlış bilgilerin yayılmasını tespit etmek için kullanılması fikri daha olumlu karşılanmış ve katılımcıların yaklaşık %40’ı bunu iyi bir fikir olarak değerlendirmiştir.
Yapay zeka, verimliliği artırma ve insan hatasının potansiyelini azaltma konusunda büyük bir fayda sağlar. Ancak, geliştirme maliyetleri ve otomatik makinelerin insan işlerini değiştirebileceği olasılığı gibi bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Ancak, yapay zeka endüstrisinin henüz icat edilmemiş bazı işleri yaratma potansiyeline de sahip olduğunu belirtmek gerekir.
Bu bilgiler ışığında, yapay zeka teknolojisinin hem büyük fırsatlar hem de önemli zorluklar ve sınırlamalar içerdiği açıktır. Toplumun bu teknolojiye yönelik tutumları, zaman içinde gelişen teknolojik yeniliklere ve etik konulara duyarlı bir şekilde şekillenecektir.
Yapay Zekanın Geleceği
Günümüzde yapay zeka (AI), teknolojinin en önemli alanlarından biri olarak kabul edilmektedir. Yapay zekanın uygulanması, hesaplama maliyetleri ve teknik veri altyapısı açısından karmaşık ve maliyetli bir iş olsa da, bilgisayar teknolojisindeki büyük ilerlemeler sayesinde bu zorluklar aşılmaktadır. Moore Yasası’na göre, bir mikroçipteki transistör sayısının yaklaşık her iki yılda bir iki katına çıkması ve bilgisayarların maliyetinin yarı yarıya düşmesi, modern yapay zeka tekniklerinin temelini oluşturmuştur.
Birçok uzman, Moore Yasası’nın 2020’lerde sona ereceğine inansa da, yapay zeka üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Özellikle derin öğrenme, mali açıdan söz konusu olamazdı. Yapılan son araştırmalar, yapay zeka inovasyonunun Moore Yasası’nı aştığını ve yaklaşık her altı ayda bir iki katına çıktığını göstermektedir.
Bu mantıkla, yapay zekanın çeşitli endüstrilerdeki ilerlemesi son birkaç yılda büyük olmuştur. Önümüzdeki on yıllarda yapay zekanın daha da büyük bir etki yaratma potansiyeli kaçınılmaz gibi görünmektedir. Yapay zeka, tıptan eğitime, finanstan üretim sektörüne kadar pek çok alanda devrim yaratma potansiyeline sahiptir.
Bu ilerleme, daha verimli, sürdürülebilir ve yenilikçi bir dünya anlamına gelebilir. Yapay zeka teknolojilerinin daha da gelişmesiyle birlikte, insanlığın karşılaştığı pek çok zorluğun üstesinden gelmek ve daha iyi bir gelecek inşa etmek mümkün olacaktır.
Yapay Zekanın Tarihi
Yapay Zeka (Yapay Zekâ) tarihi, antik Yunan mitlerindeki zeki robotlar ve yapay varlıklarla başlar. Aristoteles’in mantık yürütme üzerine kullandığı syllogism, insan zekâsını anlama çabasında önemli bir adımdır.
Yapay Zeka’nın kökleri eski olsa da, modern anlamda tarihi bir asırdan daha kısa sürelidir. İşte Yapay Zeka tarihindeki bazı önemli olaylar:
1940’lar
- 1942: Isaac Asimov, insanlara zarar vermemesi gereken yapay zekalar hakkında üç robot yasası fikrini yayımlar.
- 1943: Warren McCullough ve Walter Pitts, sinir aktivitesi üzerine bir matematiksel model öneren bir makale yayımlar.
- 1949: Donald Hebb, deneyimlerden doğan nöral yollar ve nöronlar arası sık kullanılan bağlantıların güçlenmesi teorisini önerir.
1950’ler
- 1950: Alan Turing, bir makinenin zekâsını belirleyen Turing Testi’ni önerir.
- 1950’lerin ortalarında, çeşitli araştırmacılar yapay sinir ağları ve problem çözme programları üzerine çalışmalar yapar.
- 1956: John McCarthy tarafından düzenlenen bir konferansta “yapay zeka” terimi ilk kez kullanılır.
1960’lar ve 1970’ler
- Bu dönemde, Stanford’da DENDRAL ve MYCIN gibi başarılı uzman sistemler geliştirilir.
- 1970’lerde, AI araştırmalarındaki hayal kırıklıkları nedeniyle finansman kesintileri yaşanır. Bu dönem “Birinci AI Kışı” olarak bilinir.
1980’ler
- 1980’lerde, uzman sistemler ve Lisp makineleri üzerine büyük yatırımlar yapılır.
- Ancak bu dönemin sonunda, daha ucuz alternatiflerin ortaya çıkmasıyla “İkinci AI Kışı” başlar.
1990’lar
- Bu dönemde, IBM’in Deep Blue’su dünya satranç şampiyonunu yener ve yapay zeka dikkat çeker.
2000’ler
- Kendi kendine sürüş yeteneğine sahip araçlar ve askeri robotlar geliştirilir.
- Google, konuşma tanıma alanında önemli ilerlemeler yapar.
2010’lar
- IBM’in Watson’ı Jeopardy! yarışmasında rakiplerini yener.
- Siri, Alexa gibi AI destekli sanal asistanlar piyasaya sürülür.
- Yapay sinir ağları ve derin öğrenme alanında büyük ilerlemeler kaydedilir.
2020’ler
- Baidu, SARS-CoV-2 pandemisinde aşı geliştirme çalışmalarına yardımcı olan LinearFold AI algoritmasını yayınlar.
- OpenAI, insan konuşma ve yazı stilini taklit edebilen GPT-3’ü ve metin komutlarından görseller oluşturan DALL-E’yi tanıtır.
- DeepMind, çeşitli görevleri yerine getirebilen Gato’yu, OpenAI ChatGPT ve Google, Bard gibi sohbet botlarını piyasaya sürer.
- Microsoft ve OpenAI, ChatGPT teknolojisini kullanan yenilikçi arama motorları sunar.
Ayrıca yapay zeka nedir, sorusuna daha farklı cevaplar sunan içerikler ilginizi çekiyorsa sitemizde yer alan “Yapay Zeka: Riskler ve Gerçeklik İncelemesi” adlı içeriğimize de göz atabilirsiniz.
